آثار چشم چرانی و راهکارهای درمان آن

مقدمه:

متاسفانه چشم چرانی یکی از بیماری ها و عادت های ناپسندی است که برخی از افراد جامع به دلایل مختلف بدان دچار می شوند. به منظور مبارزه با این عادت ناپسند، لازم است نسبت به مفهوم، آثار و عواقب و زمینه های بروز آن آگاهی بدست آورد و سپس از راهکارهای عملی برای کنترل آن سود جست.

تعریف چشم چرانی

چشم چرانی در مقابل غض بصر و چشم پوشی است که به معنای نگاه خیره و شهوت آلود به نامحرم با انگیزه لذت طلبی جنسی انجام می شود. ما در روابط اجتماعی خود با دیگران چه جنس مخالف یا موافق به طور طبیعی با آنها ارتباط حضوری و کلامی داریم و به آنها نگاه می کنیم، نگاهی که به هیچ وجه در آن بحث تحریک شهوت و لذت جنسی مطرح نیست، این نگاه ها داخل در مقوله چشم چرانی نیستند، ولی نگاه های ادامه داری که با انگیزه لذت

جنسی انجام می شود و به تحریک شدن غریزه و میل جنسی می انجامد، تحت عنوان چشم چرانی تعریف می شود.

آثار و پیامدهای چشم چرانی

۱٫ عذاب اخروی

علاوه بر ابتلا به عواقب دنیوی، «چشم ناپاک» از عذاب و شکنجه الهی نیز بی نصیب نمی ماند. رسول خدا (ص) فرمود:«مَنْ مَلَاَ عَیْنَیْهِ مِنِ امْرَأَةٍ حَراماً حَشاهُما اللهُ عَزَّ وَجَلَّ یَوْمَ القِیامَةِ بِمَسامیرَ مِنْ نارٍ وَحَشاهُما ناراً حَتّی یَقْضِیَ بَیْنَ النّاسِ ثُمَّ یُؤمَرُ بِه اِلَی النّارِِ[۱]»ِ؛« آن که چشمانش را از نگاه به زن نامحرم پر کند، روز قیامت، خداوند چشمانش را با میخ های آتشین و از آتش پر کند، تا وقتی که به حساب مردم رسیدگی کند، سپس امر می شود که او را به جهنم ببرند».

۲٫ حسرت و اندوه طولانی

چه بسا نگاه هایی که غصه های طولانی را در پی دارد . به این معنی که چشم قوی ترین ابزار حسی است . یعنی میدان آستانه تحریک چشم از بقیه حواس بیشتر است و بیشترین تحریکات حسی را دریافت می کند و این دل است که بعد از نگاه به کار می افتد یعنی آنچه را دیده، می بیند، دل طلب می کند و چون امکان رسیدن به آنچه دیده شده فراهم نمی شود؛ افسردگی و رنجوری عاید انسان می شود.

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم ) فرمود:«کُلُّ عَیْنٍ باکِیَةٌ یَومَ القِیامَةِ اِلّا ثَلاًًثَةُ اَعیُنٍ:عَیْنٌ بَکَتْ مِنْ خَشیَةِ اللهِ وَ عَیْنٌ غَضَّتْ عَنْ مَحارِمِ اللهِ وَ عَیْنٌ باتَت ساهِرَة فی سبیلِ الله[۲]»؛« همه چشم ها روز قیامت گریانند جز سه چشم: چشمی که از ترس خدا بگرید، چشمی که از نامحرم فرو نهاده شود، چشمی که در راه خدا (پاسداری از کیان اسلام) شب زنده دار باشد». از این رو فرد چشم چران علاوه بر حسرت دنیوی، در آخرت نیز از فرط حسرت و پشیمانی چشمانی گریان خواهد داشت.

۳٫ عامل غفلت و فراموشی

نگاه آلوده یکی از مصادیق حب دنیا و عامل مهم برای بروز غفلت از یاد خدا و خود است. غفلت همان چالش اساسی است که انسان در سر راه رشد و سعادت خود دارد و بیداری اولین نیاز او برای حرکت در مسیر کمال است. 

حضرت علی (ع) درباره مواظبت و حفاظت از چشم ها فرمود:« لَیْسَ فِی الْبَدَنِ شَیءٌ اَقَلَّ شٌکراً مِنَ الْعَیْنِ فَلا تُعطوها سٌؤلَها فَتَشْغَلکُم عَنْ ذِکْرِ اللهِ عَزَّ وَجَل[۳]»؛« چیزی در بدن کم سپاستر از چشم نیست، خواسته اش را ندهید که شما را از یاد خدا باز می دارد».

۴.گذرگاه ورود به فساد

نگاه شهوانی به نامحرم، گذرگاه ورود به منجلاب انحرافات و فساد جنسی است. امام صادق(ع) در این زمینه می فرمایند:« اَلنَّظرَةُ بَعْدَ النًّظرَةِ تَزرِعُ فی الْقَلبِ الشَّهْوَةَ وَ کَفی بِها لِصاحِبِها فِتْنَه[۴]»؛« نگاه های آلوده، تخم شهوت را در دل بارور ساخته، صاحبش را به فتنه و گناه مبتلا می کند».

نگاه کردن به ناموس دیگران، خواست شیطان است. چشمی که تیرهای آلوده نگاه را به نامحرمان پرتاب می کند، محل کمین شیطان است. شیطان از کمان چشم های او ناموس دیگران را نشانه می گیرد. 

پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله وسلم  ) فرمود :« انَّظَرُ سَهمٌ مَسْموُمٌ مِنْ سِهامِ اِبلیسَ[۵]»؛ « نگاه به نامحرم تیر زهرآلودی از تیرهای شیطانی است». 

پس باید مراقب چشمان خویش باشیم، تا شیطان از آن برای تخریب ایمان ما و ناموس مردم استفاده نکند.

۵٫به خطر افتادن امنیت و سلامت جامعه

نگاه های آلوده، مسموم و شهوت انگیز، آتش درون را شعله ور می سازد که فرایند و محصولی جز فحشا، سیاهی دل؛ مشکلات و نارسایی هایی اجتماعی، در پی نخواهد داشت. چشم چرانی دام شیطانی، بذر شهوت و رویشگاه فسق و فجور است که دل را می لرزاند، آرامش و ثبات را سلب نموده و باعث هرج و مرج و فساد در جامعه می شود.

بنابراین چشم چرانی که تیر مسموم و زهرآلود شیطان اگر بدون قید و بند، رها شود یقیناً سلامت و امنیت طرفین را به خطر می اندازد، جوان و نوجوانی که به کوچه و خیابان راه می افتد اگر دستور اسلام را رعایت نکرده و نگاهش را کوتاه نکند و از طرف دیگر، کسانی که باید حجاب و پوشش اسلامی را رعایت کنند، رعایت نکنند، چشم جوان به صحنه های شهوت انگیز خواهد افتاد، و نیروی قدرتمند شهوت به جوشش و غلیان آمده و تحریک خواهد شد، درچنین شرایط حساس و خطرناکی، این جوان، یا باید به عیاشی، فساد و تجاوزگری روی آورد و به خواسته های قوه شهوانی جواب مثبت دهد، امنیت خود و دیگران را به خطر اندازد.

۶٫ایجاد نگرانی و اضطراب

آنچه از مجموع آیات، روایات و تجربیات کارشناسان به دست می آید این است که: چشم چرانی های هوس آلود بدحجابی و بی حجابی زنان و دختران بی بند و بار از جمله عوامل مؤثر در ایجاد اضطراب ونگرانی افراد و خانواده ها و هرج و مرج و ناامنی در جامعه به حساب می آید. در طرف مقابل اگر اصول و ارزش های اسلامی از جمله حجاب و پوشش اسلامی، رعایت شود از چشم چرانی و نگاه های آلوده جلوگیری به عمل آید وخانم ها در نشست و برخواست و صحبت ها و مکالمات روزمره، دستورات شرع مقدس را رعایت کنند یقیناً زمینه های فساد زدوده شده دام های شیاطین برچیده خواهد شد. آرامش روحی و روانی برای افراد و خانواده ها، نظم، ثبات و امنیت در جامعه را پدید می آورد از سوی دیگر نعمتی بالاتر از آرامش قلب، وجود ندارد. این موهبت بزرگ اگر در اعضا و افراد جامعه، تجلی و تسری پیدا کند، جامعه نیز به آرامش خواهد رسید.

عوامل و زمینه های بروز چشم چرانی

۱٫خودنمایی زنان

زنانی که عفت و حیای خود را از دست داده و با بی حجابی، تجمل، آرایش های کاذب و لباس های تنگ و نازک مد روز خیابان ها و بازارها را زینت بخشیده و به رونق هر چه بیشتر آنها می افزایند و جوانان را به نظاره و تماشای مفاتن و برجستگی های اندام های خود فرا می خوانند و هرزگی را رواج می دهند این گونه زنان با عرض اندام و بی بند و باری باعث می شوند جوانان خویشتن داری نکرده و در دام فساد گرفتار آیند.

۲٫ به تأخیر انداختن ازدواج

بالا رفتن سن ازدواج و تماشای فیلم های مهیج و شهوت انگیز و دیدن زنان بد حجاب و نیمه عریان در کوچه و خیابان که خود از ارمغان های زیانبار تمدن غرب بوده بر فشار طبیعی جنسی جوانان افزوده و آتش غریزه آنان را شعله ور کرده و منجر به تضعیف عفت و اخلاق گردیده، چه بسا که تمام ارزش های اخلاقی و اسلامی و اجتماعی را نادیده می گیرند.

ویل دورانت می نویسد: « تحدید شهوات در جامعه صنعتی که ازدواج را تا سی سالگی به تاخیر می اندازد، امری دشوار و غیر طبیعی می نماید، شهوت ناگزیر سر بر می آورد و کف نفس مشکل می گردد عفت که وقتی جزو فضایل بود و مردود می شود و حجاب و حیا از میان می رود، مردان به کثرت گناهان افتخار می کنند و زنان می خواهند در لجام گسیختگی با مردان همقدم شوند، عشق بازی امری عادی می شود و فحشا رسمی[۶]». آری، مبارزه با شهوات و دوری از چشم چرانی برای هر کس ساده نیست، فقط آن دسته از جوانان می توانند از فساد و گمراهی در امان بمانند که پایبند سنن اسلامی و وظایف انسانی بوده و در این راه مجاهد کنند و بر شهوات و تمایلات نامشروع جنسی خود مسلط باشند و هویت و شخصیت اسلامی را از دست نداده خود را نبازند و عنان نفس سرکش را هرگز از دست ندهند، و این کار با استمداد از خداوند بسیار ساده است.

قرآن مجید می فرماید:« وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینالَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا [۷]» ؛«کسانی که برای (رضایت) ما به تلاش ایستند و در راه (پیروزی دین) ما جهاد کنند، آنان را در راههای منتهی به خود رهنمود (و مشمول حمایت و هدایت خویش) می گردانیم.

۳٫ کم رنگ شدن حیاء در جامعه

زمانی که زن فاقد حشمت و حیا باشد و آن را از دست بدهد به بی حجابی و به بیراهه کشاندن مردان روی می آورد و اسرار زنانگی و جسمانی خود را در معرض دید عموم قرار می دهد و شوخ چشم می شود که این همه دلالت بر کمال زیبایی و ظرافت و متمدن بودن او نمی کند بلکه بیانگر بی حیایی و سبک سری اوست. زنان در درون خود فقط در برابر یکی از دو چیز تسلیم می شوند: ۱٫ حیاء ۲٫ غریزه جنسی

اگر تابع غریزه خود باشد بی شرم خواهد بود؟ اگر تابع حیا باشد و در برابر آن کرنش نشان دهد غریزه خود را کنترل کرده باشد که این زن، همان زن واقعی است که سرمایه انسان است و شایسته شوهر و نسل و انتقال اخلاق کریمانه می باشد. زیرا زن نزد اهل فضل و دانش سنگ بنای کانون خانواده، و دارای مقام و حقوق و احترام خاصی است به شرطی که زینت بخش بازار و خیابان ها و اماکن عمومی و مرتع چشمان هوس بازان نباشد وگرنه خدای نکرده سمبل تحریک غریزه جنسی و هوس هوس بازان خواهد شد و مقصود و هدف مطلوب شیطان از طریق چنین زنانی تامین می شود که نه شایستگی کانون گرم خانواده و تربیت اولاد را خواهند داشت و نه آن جایگاه ویژه اجتماعی را برای خود حفاظت خواهند کرد.

راهکارهای عملی درمان چشم چرانی 

۱٫ ازدواج

یکی از راههای علاج چشم چرانی ازدواج در سایه تفاهم و شناخت بین همسران جوان و گردن نهادن به سنن اسلامی است.

حضرت رسول اکرم(ص) فرموده اند:« یَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْکُمُ الْبَاهَ فَلْیَتَزَوَّجْ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَ أَحْصَنُ لِلْفَرْجِ وَ مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَلْیُدْمِنِ الصَّوْمَ فَإِنَّ [الصَّوْمَلَهُ وِجَاء[۸]» ؛ ای جوانان، هر یک از شما توان ازدواج دارد باید ازدواج بکند، چون ازدواج چشم را بیشتر از هر چیز نگه می دارد و شرمگاه را بیشتر محافظت می کند، و هر که این توان را ندارد به او روزه پیشنهاد می شود، چون روزه قاطع غریزه است.

۲٫ تزکیه نفس

تزکیه نفس یکی از راههای علاج است که بر اثر ممارست و تمرین برای انسان امری عادی می شود که با پایبندی و مداومت بر احکام اسلامی عاید انسان می شود و به راهنمایی های مربیان دینی و اخلاقی گوش فرا دهد و سیرت علمای ربانی و مربیان اخلاق را مطالعه نماید و سعی کند آنها را در زندگی خود پیاده کند، و قرآن و سنت سر لوحه این برنامه اصلاحی است که انسان را تزکیه کرده و از عواقب و کیفر خصایل بد بویژه چشم چرانی بر حذر می دارد.

« قد افلح من زکاها، و قد خاب من دساها» به یقین رستگار شد کسی که نفس خود را پاک و صاف کرد، و به یقین زیان دید کسی که نفس خود را آلوده کرد. «یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ[۹]»  خداوند چشم های خائن را می داند و آنچه در سینه های پنهان است.

۳٫ عادت به فرو انداختن چشم

خداوند در آیه ۳۰ و ۳۱ سوره نور می فرماید:«قُلْ لِلْمُؤْمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما یَصْنَعُونَ *وَقُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها» ؛« به مؤمنان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و عفاف خود را حفظ کنند، این برای آنان پاکیزه تر است. خداوند از آن چه انجام می دهند آگاه است و به زنان باایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را، جز آن مقدار که نمایان است آشکار ننمایند». در این آیه به صراحت دستور داده شده که زن و مرد از نگاه های هوس آلود پرهیز نمایند. 

از امیرمومنان علی(ع) نیز روایت شده که فرمود:« نِعْمَ صَارِفُ الشَّهَوَاتِ غَضُّ الْأَبْصَارِ[۱۰]»؛« چشم پوشی از نگاه، بهترین عامل بازداری از شهوت است». 

هم چنین توجه به فوائد ترک گناه و رسیدن به کمالات، خود عامل دیگری برای ترک گناه است. علی(ع) فرمود: «غضوا أبصارکم ترون العجائب[۱۱]» ؛« چشم های خود را (از حرام) فرو بندید تا عجائب (عالم معنی) را مشاهده کنید». و حضرت امام صادق(ع) نیز فرمود:« مَنْ تَرَکَهَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَا لِغَیْرِهِ أَعْقَبَهُ اللَّهُ إِیمَاناً یَجِدُ طَعْمَه[۱۲]»؛ « کسی که نگاه (به نامحرم) را برای خدا نه غیر خدا، ترک گوید، بدنبالش خدا شیرینی ایمان را به او می چشاند». 

۴٫حاظر و ناظر دانستن خداوند

اگر انسان خود را در محضر خدا بداند و بر این باور باشد که عالم محضر خداوند است و او هر آنچه در درون شخص می گذرد آگاه است در آن صورت رفتار خویش را تغییر داده و از گناه در برابر دیدگان حضرت حق شرم و حیاء می کند. 

از امام علی(ع) سؤال شد که چگونه می توان از حرام چشم فروبست؟ در پاسخ فرمود: « بالخمود تحت سلطان المطلع على سرک[۱۳]» ؛« با اطاعت و فرمان برداری از سلطانی که مطلع بر اعمال مخفی توست». 

از بهترین راه های چشم بستن از حرام، حاضر و ناظر دانستن ناظر آگاهی است که بر همه اعمال آشکار و نهان ما احاطه دارد و از باطن ضمیر، مطلع است و هم اوست که فردای قیامت حسابرس و حاکم است.

منابع برای مطالعه بیشتر:

۱٫سلسله مباحث راه کارهای دوری از گناه(چشم چرانی)، عزیز ا… حیدری

۲٫چشم چران، مسعود تاج

منابع و مآخذ

* قرآن کریم

۱٫تمیمی آمدی،عبدالواحد؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ناشر دفتر تبلیغات،قم،چ اول،۱۳۶۶ش.

۲٫شعیری،تاج الدین؛ جامع اخبار،انتشارات رضی،قم،چ اول، ۱۴۰۵ق.

۳٫شیخ صدوق، الخصال،ج۱،ناشر جامعه مدرسین،قم،چ اول،۱۳۶۲ش.

۴٫شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه،ج۴،ناشر جامعه مدرسین،قم،چ دوم،۱۴۰۴ق.

۵٫شیخ حسن فرزند شیخ طبرسی، مکارم اخلاق، ناشر: شریف رضی،قم،چ چهارم ،۱۳۷۰ش

۶٫مجلسی، محمد تقی، بحار الانوار، ناشر اسلامیه، تهران،ج۱۰و۷۳٫

۷٫ویل دورانت،لذات فلسفه،مترجم عباس زریاب خوئی ،انتشارات علمی و فرهنگی،۱۱ج.

۸٫مصطفوی، حسن، مصباح الشریعه، تهران، ناشر انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، چ اول، ۱۳۶۰ش.

[۱]بحار الانوار،ج۷۳،ص۳۶۶

[۲]الخصال،ج۱،ص۹۸

[۳]بحار الانوار،ج۱۰،ص۱۰۷

[۴]من لایحضره الفقیه،ج۴،ص۱۸

[۵]جامع الاخبار،ص۹۳

[۶]ویل دورانت،لذات فلسفه،ص۹۱

[۷]عنکبوت،۶۹

[۸]مکارم اخلاق،ص۱۹۷

[۹]غافر،۱۹

[۱۰]تصنیف غرر الحکم و درر الکلم،ص۲۶۰

[۱۱]مصباح الشریعه، ص۱۷۳

[۱۲]من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۸

[۱۳]مصباح الشریعه، ص۱۷۳